Kayseri'nin Kalbi MELİKGAZİ

Kayseri’nin Kalbi
MELİKGAZİ

(Coğrafya, Tarih Demografi)
Prof. Dr. Recep Bozdoğan

Değerli hocam Prof. Dr. Recep Bozdoğan Ümraniye’den sonra Kayseri’nin Kalbi Melikgazi kitabını yayımlayarak birçok bilgi ve belgeyi kayıt altına alıp tarihe bir not düştü. Önsöz’den başlayarak kitaptan aldığım alıntıları değerli hemşehrilerimle paylaşmak istiyorum. Hocam,  çocukluk ve gençlik yıllarında Kayseri’de yaşadığı, çok iyi bir gözlemci olduğu için hiçbir detayı kaçırmamış âdete ilmek ilmek dokuyarak “Kadim şehir Kayseri’nin Kalbi Melikgazi’yi”  adeta nakşederek kaleme almış. Hocamı kutluyorum. Kitabın yayınlanmasında emeği ve katkısı olan herkese, özellikle Melikgazi Belediye Başkanımız Sayın Dr. H. Mustafa Palancıoğlu’na teşekkür ediyorum. Çünkü sözler uçar ama yazılar kalır.

ÖN SÖZ:

Kayseri; doğduğum şehir.

Annemin şefkat dolu kucağı kadar sıcak, babamın varlığı kadar emin, evimiz kadar huzurlu şehir.

Her sabah kafamı kaldırdığımda Erciyes’in muhteşem siluetini görmeye alıştığım şehir.
Çocukluğumda geniş bulvarların yapaylığından kaçıp tarihî sokaklarında taş konakların bahçelerinden yayılan iğde, gül, hanımeli ve leylak kokularını doyasıya içime çektiğim şehir.
Gül, karanfil, zambak, akasya, iğde hepsi neyse de leylaklarla özdeşleştirdiğim şehir.
Evet, çocukluğumun Kayseri’si benim için bir leylaklar şehri idi.

Her konağın, bahçeli her evin hatta bahçesi olan her apartmanın önünde en az bir tane leylak vardı.

Beyazı neyse de moru çocuk aklımızı bile başımızdan alırdı. Minicik kadifemsi çiçekleri, yaydığı muhteşem rayiha ve bir çocuğu bile kendine hayran bırakan güzelliği ile öğretmenlerimize vermek istediğimiz en anlamlı hediye idi.

Öğretmenler Günü’nde bahçelerden kopardığımız birkaç leylak çiçeğini öğretmenimize vermek, onun leylağı hemen koklayarak tebessüm etmesi küçücük kalbimizi mutlulukla doldururdu.

İlk gençlik yıllarımda cuma günleri Hunat’tan caddelere ve sokaklara taşan cemaate karışmak ayrı bir huzur verirdi. Hunat benim için dünyanın en kutsal yerlerinden biriydi. Orada kılınan namazın, edilen duanın, oraya yapılan bağışın mutlak surette kabul olunacağını düşünürdüm.

Kalenin burçlarına çıkıp koskoca meydanı, Saat Kulesi’ni, eski hükümet konağını, Kurşunlu Cami’yi ve Bürüngüz’ü seyretmek ayrı bir keyif verirdi.

Bürüngüz’ün önündeki salaş dükkânların yıkılması, gençler olarak bizleri bile sevindirmiş, koca cami bütün ihtişamıyla ortaya çıkmış, Cumhuriyet Meydanı ile bütünleşmişti.
Yıkık tonozlarının rahatsız edici görüntüsüne rağmen Kapalı Çarşı’yı arşınlamak, oradan çıkıp Yeraltı Çarşısı’na inmek vazgeçilmezlerimizdendi.

Döner Kümbet’in zarafeti, Hunat Hatun Kümbeti’nin gizemi, Seyyid Burhaneddin Türbesi’nin uhrevî sükûneti zihinlerimize yerleşip kaldı.

Kayseri Ovası’nın bereketli topraklarında yetişen “yerli” sebze ve meyvelerin tadı bir başka olur, halk ille de yerli olanı tercih ederdi.

Kışın ayazın yaktığı Kayseri’yi yazın güneş kavurur, hali vakti yerinde olanlar soluğu bağlarda alırdı.

Her bağ güzeldir, hepsi sahibi için özeldir, ama şehirden bakıldığında en cazibi Hisarcık ve çevresindeki bağlardı.

Erciyes’ten esen rüzgârların serinlettiği bu güzel bağlar, bütün çocukluk ve gençlik yıllarımda hayallerimi süslemişti. Hisarcık’ta şöyle küçük de olsa bir bağımız, mütevazı bir bağ evimiz, üç beş meyve ağacımız, şirin bir kedimiz olsa herhalde dünyada benden daha mutlusu olmazdı.

Çarşılarının, bulvarlarının ve fuarın mutantan ortamına inat Selçuklu camilerinin azameti, medreselerin vakarı, kümbetlerin zarafeti, konakların tevazuu ve şehrin her yanına dağılmış çeşmelerin bereketi beni daima çekmiştir.

Benim Kayseri’m “yüz bir çeşmeli şehir”dir.
Benim Kayseri’m “kırk bir türbeli şehir”dir.
Benim Kayseri’m “Erciyes’in bağrındaki şehir”dir.
Benim Kayseri’m “kanaatin ve tevazuun şehri”dir.

Benim Kayseri’m “Selçuklu’nun Osmanlı’ya, Osmanlı’nın Cumhuriyet’e, Cumhuriyet’in de gençlere emaneti”dir.

Benim Kayseri’min kalbi ise Melikgazi’dir.

Kayseri’yi farklılaştıran bütün güzelliklerin temerküz ettiği yerdir Melikgazi.
Kayseri’yi en iyi anlatan, en çok yansıtan ve doya doya yaşatan mekândır Melikgazi.
Melikgazi’yi tanıtan bir kitabı kaleme almak ise benim için bir mutluluk vesilesi oldu.
Bu mütevazı kitabın hazırlanması sürecine birçok kişi materyal desteği sağlayarak katkı yaptı. Kayseri İli Yardım Derneği Müdürü Sn. Orhan Cebeci, Kayseri hakkında onlarca kitap temin ederek olağanüstü destek sundu. Bu nedenle kendisine müteşekkir olduğumu öncelikle ifade etmek isterim.

Tedarik etmekte zorlandığım birçok değerli eseri temin ederek bana ulaştıran Marmara Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Dairesi Başkanı Sn. Doç. Dr. Güssün Güneş’e çok teşekkür ederim.

Sahip olduğu eşsiz koleksiyonu tanıtan, sahada fotoğraf çekimlerine katılan, tam bir Kayseri âşığı olan Melikgazi Belediyesi Basın, Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürü Sn. Faruk Yaman’a çok teşekkür ederim.

Sahada fotoğraf çekimini yapan Melikgazi Belediyesi Basın, Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü personellerinden Sn. Ebubekir Adıyaman ve Sn. Emre Karakol ile Melikgazi Belediyesi ve Kayseri Büyükşehir Belediyesi fotoğraf arşivinden görsel derleyen Sn. Şükrü Hasta’ya çok teşekkür ederim.

Resmî verilerin, planların ve kentsel haritaların temin edilmesini sağlayan Melikgazi Belediyesi Plan ve Proje Müdürü Sn. Uğur Benli’ye, Kayseri Orman Bölge Müdürlüğü personellerinden Orman Yüksek Mühendisi Sn. Halil Yörükoğlu’na ve kitabın hazırlanmasına başından bu yana büyük destek sağlayan Kültür İşleri Müdürü Sn. İbrahim Bozdağ’a çok teşekkür ederim.

Sesindeki coşku, duruşundaki enerji ve problem çözmedeki olağanüstü kabiliyeti dolayısıyla kendisini tanımış olmanın avantajını her zaman yaşadığım Melikgazi Belediyesi Başkan Yardımcısı Sn. Yakup Yüksel’e çok teşekkür ederim.

Genç yaşına rağmen hem akademik hayatta hem de kamu yönetiminde ve siyasette büyük başarılara imza atan, vizyoner duruşu ve çalışkanlığı ile elinden daima çok güzel işler çıkan, kendini Melikgazi’ye ve kentsel gelişime vakfetmiş olan Melikgazi Belediye Başkanı Sn. Dr. H. Mustafa Palancıoğlu’na, vermiş olduğu samimi destek dolayısıyla müteşekkirim.
Akademik hayatım boyunca kendilerini çok ihmal etmeme rağmen bana daima anlayışla yaklaşan sevgili eşim Habibe’ye ve Yüce Allah’ın bize engin lütufları olan kızlarım Pınar, Neşe ve Canan’a en kalbî şükranlarımı sunarım.



Eserin, Melikgazi’nin tanıtımına katkı sağlaması dileğiyle…
Prof. Dr. Recep BOZDOĞAN
Maltepe, 2022.
 
SUNUŞ:

“İnsanın en büyük erdemi şehir kurmaktır” der Eflatun. Şehirler dünya tarihinin en önemli atılımlarının gerçekleştirildiği mekânlardır. Şehirler sadece bilimsel, teknolojik ve ekonomik gelişimin değil aynı zamanda sosyal ve kültürel gelişimin de çekici gücüdür. İnsanlığa yön veren bütün kritik kararlar buralarda alınmış, bütün büyük organizasyonlar buralarda düzenlenmiş, her türlü tartışmanın da çözümün de merkezinde şehirler yer almıştır.
Bazı şehirler büyük avantajlar sağlayan coğrafî konumları dolayısıyla siyasî, ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan bin yıllar boyunca âdeta yıldızlar gibi parlamıştır. İstanbul, Roma ve Pekin bunlara örnek olarak verilebilir. Bazı şehirler tarihin belirli bir döneminde muhteşem bir saltanatın merkezi olduktan sonra gökyüzünde kayıp giden yıldızlar gibi tarihin karanlıkları içinde yok olup gitmiştir. Babil, Kartaca ve Persepolis ilk akla gelenlerdir. Bazı şehirler ise kıtalara hükmeden devletlerin payitahtı olmamakla birlikte tarih boyunca daima önemli roller üstlenmiştir.

Anadolu’da doğu-batı ve kuzey-güney ticaret yollarının kavşağında bulunan Kayseri de altı bin yılı aşan uzun tarihinde büyük bir imparatorluğun merkezi olmamakla birlikte bin yıllar boyunca Ege kıyılarından Fırat boylarına kadar uzanan coğrafyanın en önemli şehirlerinden biri olmuştur. Anadolu’da yazı ilk defa bu şehirde kullanılmış, ilk çek, ilk senet, ilk ticarî mektup, ilk leasing belgesi ve kredi sistemi de yine bu şehirde kullanılmış; Anadolu ile Mezopotamya arasındaki ticaret bu şehirden sevk ve idare edilmiştir.

Kayseri tıpkı Zümrüdüanka gibi tarihin her döneminde küllerinden tekrar tekrar doğmasını bilmiştir. Kültepe’deki Kaniş’in külleri Kayseri Ovası’na savrulurken Erciyes’in eteklerindeki Mazaka, Kapadokya Krallığı’nın başkenti haline gelmiştir. Roma Dönemi’nde dört yüz bini bulan nüfusu ile dünyanın en büyük şehirlerinden biri olan Caesarea, “mater urbium” (ana şehir) olarak adlandırılmıştır. Selçukluların elinde bütün Batı Asya’nın gıpta ile baktığı Kayseri, “Darü’l-Mülk” (Payitaht) olarak anılmış; muzaffer Selçuklu ordusu sefere bu şehirden çıkmış, zaferlerini bu şehirde kutlamış, Selçuklu sultanlarının büyük bölümü ya bu şehirde doğmuş ya burada tahta çıkmış ya da son nefesini burada vermiştir. Selçuklu’nun “Darü'l-Feth”i (Fetih Diyarı), Osmanlı’nın “Makarr-ı Ulema”sına dönüşmüş, ticaretin hayat verdiği Kayseri, bir ilim ve kültür şehri olma vasfını güçlendirerek sürdürmüştür.



Binlerce yıllık tarihin servetlerini vakar ve tevazu ile taşıyan bu kıdemli şehir, Millî Mücadele’nin hayat bulduğu ana merkezlerden biri olmuş ve Kurtuluş Savaşı’na bütün varlığı ile destek vermiştir. Kayseri Lisesi’nin son sınıf öğrencilerinin tamamı Sakarya Savaşı’nda şehit olduğu için lise o sene mezun veremezken Kayseri’de kurulan askerî birlikler Feke, Saimbeyli ve Tufanbeyli’yi işgalden kurtarmıştır. Kayseri’de İmalat-ı Harbiye Fabrikası’nda ve şehrin her yanına dağılmış atölyelerde üretilen silahlar büyük zafere giden yolu açmıştır. 

Bugün Türkiye’nin en gelişmiş şehirlerinden biri olan Kayseri, belediyecilik açısından da ülkemizin model şehirlerindendir. Bu başarı ilk belediye başkanımız Mollaoğlu Mustafa Ağa’dan efsanevî belediye başkanımız Osman Kavuncu’ya, şehrimizin çehresini değiştiren başkanımız Av. Mehmet Özhaseki’den mevcut belediye başkanımız ve şehrimizin “ağabey”i Dr. Memduh Büyükkılıç’a kadar bütün belediye başkanlarımızın, valilerimizin, kaymakamlarımızın, ülkemizde çalışkanlığın, üretimin, tasarrufun ve azmin sembolü olmuş aziz Kayserililerin, şehrimize yön veren başta Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere bütün büyüklerimizin eseridir.

Kayseri bir taç ise Melikgazi de onun incisidir. Kayseri’nin bütün güzellikleri, bütün değerleri, hâsılı Kayseri’yi “Kayseri” yapan her şeyi doyasıya yaşayacağınız benzersiz bir yerdir Melikgazi. Erciyes’in karlı zirvesinden Gesi’nin bağlarına, Mazaka’nın efsanelerinden Selçuklu türbelerindeki dualara, sekiz yüz yıllık Cuma camilerinden özgürlüğe kanat açan güvercinlere, ihtişamlı kalesinin burçlarından Koramaz Vadisi’nin şaşırtıcı zenginliklerine kadar bir sırlar dünyasıdır Melikgazi.

Melikgazi Belediyesi olarak bir yandan halkımızın hayat standardını ve konforunu artırıcı çalışmalar yaparken diğer yandan da kültür varlıklarımızı ve tarihî değerlerimizi koruyarak yaşatma ve atalarımızdan devraldığımız emaneti gelecek kuşaklara daha iyi şartlarda devretme çabası içindeyiz. Belediyeciliğin şehrin tarihine sahip çıkmanın yanı sıra onu kapsamlı bir şekilde tanıtacak kültürel ve bilimsel eserler ortaya koymayı gerektirdiğine inanıyoruz. Şehre dair önemli bilgileri derleyen, analiz eden ve yorumlayan eserler ise bu açıdan özel önem taşımaktadır. Bu bağlamda Prof. Dr. Recep Bozdoğan tarafından kaleme alınan “Kayseri’nin Kalbi: Melikgazi” adlı eseri sizlerin istifadesine memnuniyetle sunmaktayız.
Eseri kaleme alan sayın hocamıza ve emeği geçen herkese teşekkür eder, saygılar sunarım.
Dr. H. Mustafa PALANCIOĞLU
Melikgazi Belediye Başkanı
 
Melikgazi’nin Kurucu Belediye Başkanı Şevket BAHÇECİOĞLU:
Melikgazi’nin kurucu belediye başkanı Şevket Bahçecioğlu 1989 yılından 1994 yılına kadar Belediye Başkanlığı yaptı. Melikgazi’nin imarına, yeni yollar açılmasına ve yeşil alanlar yapılmasına büyük emek harcadı. Melikgazi’nin mütevazı Belediye Başkanı Dr. Sami İpek Av. Mehmet Özhaseki’nin Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmesiyle Belediye Meclis tarafından seçilerek göreve geldi. 7 Kasım 2020’de vefat eden Dr. Sami İpek adı Melikgazi ’de birçok eserde yaşatılmaktadır.

Melikgazi’nin Samimi ve Mütevazı Başkanı: Sami İPEK

21 Mayıs 1947’de Kayseri’de doğan Sami İpek; ilk.0rta ve lise tahsilini Kayseri’de tamamladı. 1974 yılında İstanbul Üniversitesi İstanbul (Çapa) Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Askerlik görevini Kayseri 12.Hava Üs Komutanlığı’nda yaptı. Tomarza ve Nevşehir’de hekimlik yaptıktan sonra Ankara Hastanesi’nde kulak, burun ve boğaz ihtisası yaptı.1981 yılından 2020 yılına kadar serbest hekim olarak çalıştı.



Melikgazi Belediye Başkanı Av. Mehmet Özhaseki’nin Kayseri Büyükşehir Belediye Meclisince Kayseri Büyükşehir Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığına seçilmesi üzerine Melikgazi Belediye Meclisi tarafından belediye başkanı seçildi.
1998-1999 yılları arasında Melikgazi Belediye Başkanlığı görevini yürüten Sami İpek, çok sayıda dernek ve vakıfta görev aldı. Melikgazi’ye hem gönül veren hem de hizmet eden Sami İpek, Diyanet Eğitim ve Kültür Merkezi’nin inşa edilmesine büyük katkı sağladı.7 Kasım 2020 tarihinde vefat eden Dr. Sami İpek’in adı Melikgazi’de birçok eserde yaşatılmaktadır.
Kayseri’nin Çehresini Değiştiren Başkanı Av. Mehmet ÖZHASEKİ:
  1994 yılında yapılan Mahalli İdareler Genel Seçiminde Melikgazi Belediye Başkanlığına seçildi. Uzun yıllar yürüttüğü hayır ve sosyal destek hizmetlerini belediye imkânlarıyla birleştirerek daha geniş kitlelere ulaştırdı. Melikgazi’de kapsamlı kentsel dönüşüm çalışmalarına öncülük eden Özhaseki, ayrıca  birçok tarihi eser restorasyonunu, yol ve park düzenlemeleri, belediyenin mali yapısının geliştirilmesi gibi köklü alanlarda  hizmetler yaptı…
Kayseri Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından 23 Haziran 1998‘de büyükşehir belediye başkanlığına seçilen Özhaseki 1998 yılında Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığına seçildi. Milyonlarca metrekare  aktif yeşil alan düzenlemeleri, kentsel altyapının   yenilenmesi, atık  su arıtma tesisinin ve  katı atık  bertaraf tesisinin kurulması, doğal gaz altyapısının oluşturularak  şehre  doğal gaz verilmesi, ulaşım filosunun yenilenmesi, hafif raylı  sistem hattının inşası, çok sayıda köprülü kavşak, alt ve üst geçidin yapılması, birçok  cadde ve bulvarın yeniden düzenlenerek genişletilmesi, yenilerinin açılması , çok sayıda  tarihi eserin restore edilmesi, Erciyes  Dağı’nın  dünya çapında  bir kayak  merkezine dönüştürülmesi, Anadolu Harikalar Diyarı’nın kurulması, Yamula Barajı’nın inşa edilmesi, Kadir Has Stadyumu’nun  ve çok sayıda  spor tesisinin  inşa edilmesi, birçok müzenin kurulması,, sosyal  yardımların yaygınlaştırılması ve birçok  kentsel  hizmeti başarı ile yürüttü. 2004, 2009, 2011 seçimlerinde tekrar Büyükşehir Belediye Başkanı seçildi. 2015 yılında Kayseri milletvekili olarak seçildi.2016 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanı olarak görev yaptı. 2018 yılında Kayseri milletvekili olarak seçilen Özhaseki AK Parti Yerel Yönetimlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcılığı görevinde bulundu.2023 yılında üç dönem kuralı nedeniyle aday olmadı. Yeni Yüzyıl kabinesinde tekrar Çevre ve Şehircilik Bakanı olarak görev aldı.
Ömrünü Melikgazi’ye Adayan Başkan Dr. Memduh BÜYÜKKILIÇ:
1995 yılında yapılan Milletvekili Genel Seçimlerinde 20.Dönem Kayseri milletvekili seçildi. 1999 yılında Melikgazi Belediye Başkanı seçildi. 2004, 2009 ve 2014 yılında Meligazi Belediye Başkanı seçilen Dr. Memduh Büyükkılıç yirmi yıl hizmet etti.
Uzun yıllar yürüttüğü Melikgazi Belediye Başkanlığı görevi esnasında geniş kapsamlı kentsel dönüşüm, yeşil alan düzenlemeleri, çevre koruma, enerji, aydınlatma, eğitim, sağlık ve sosyal destek hizmetleri ile rekreasyon ve restorasyon çalışmalarını gerçekleştirerek Melikgazi’yi Türkiye’nin modern belediyelerinden biri haline getirdi.
31 Mart 2019 tarihinde yapılan Mahalli İdareler Genel Seçim’inde Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı seçildi. Büyükşehir Belediye Başkanlığı döneminde Recep Tayyip Erdoğan Millet Bahçesi, Kocasinan Millet Bahçesi, iki yeni hafif raylı sistem hattının (Anafartalar –Şehir Hastanesi-YHT  Garı Hattı ve Şehit Furkan Doğan -Talas  Anayurt Hattı)  yapımı, Erciyes  Yüksek İrtifa  Kamp ve  Spor Merkezi’nin inşası, şehir içi yollar, köprülü kavşak, ,alt ve üst geçitlerin  yapımı, kapsamlı kentsel dönüşüm, kentsel yenileme, restorasyon ve rekreasyon projeleri, eğitim, sağlık ve sosyal  destek hizmetleri,  yeni müzelerin  kurulması ve  mevcutların yeniden düzenlenmesi, Trafik  Yönetim (Komuta) Merkezinin  kurulması, arkeolojik ve antropolojik  araştırmalara  destek verilmesi  gibi birçok  alanda kısa zamanda büyük çalışmalar  gerçekleştirdi. Babacan ve kadirşinas tavrıyla Kayseri siyasetinin “Memduh Abi’si”  Kayserililerin tabiriyle “atom karıncası” oldu.